Hauptwerk
Deze website geeft een beeld van de mogelijkheden die je hebt als je een digitaal (kerk)orgel wilt bespelen en/of (zelf)bouwen.
De ontwikkeling.
Hauptwerk is een geavanceerde softwaresampler voor een virtueel pijporgel, genoemd naar de Duitse benaming van het hoofddeel van een pijporgel, het hoofdwerk.
Het programma werd ontwikkeld (2004) door de wiskundige Martin Dyde, destijds eigenaar van het bedrijf Crumhorn Labs Ltd. in Birmingham. In 2008 werd het programma overgenomen door Brett Milan, eigenaar van het Amerikaanse softwarebedrijf annex opnamestudio Milan Digital Audio waarbij Martin Dyde als programmeur in dienst is getreden. In 2011 werd versie 4.0 uitgebracht. Van deze versie bestaat ook een gratis versie, welke in functionaliteit enigszins is beperk bijvoorbeeld een belletje wat met enige regelmaat werd afgespeeld. Door de jaren heen zijn er diverse upgrades geweest waardoor het programma steeds verder is doorontwikkeld tot een volwaardig systeem die het orgelspelen steeds realistischer laat klinken en eventueel naar eigen hand is te zetten. Maar de gratis versie die in versie 4.0 nog te verkrijgen was, is bij de nieuwere versies niet meer te krijgen. De huidige versie is 8 heeft wel de mogelijkheid om een 14 daags probeerversie te downloaden en deze uit te proberen met de volledige functionaliteit.
Om Hauptwerk te kunnen gebruiken, moet er vooraf een zogenaamde sampleset worden geladen. Bij de ontwikkeling van een sampleset worden alle pijpen van een bestaand pijporgel met hoogwaardige opnameapparatuur opgenomen, verdeeld per register en klavier. De geluidsopname per pijp bestaat uit een kort geluidsfragment van 2 tot 10 seconden. Dit geluidsfragment heet een sample. Hauptwerk bootst vervolgens de levendigheid van het originele orgel na onder andere door gebruik van algoritmes. De sampleset wordt geladen in het werkgeheugen van de pc. Het benodigde werkgeheugen is afhankelijk van de grootte van de sampleset en daarbij het aantal te laden registers. In de praktijk neemt een kleine sampleset 2 tot 16 gigabyte in beslag en momenteel (2015) worden er samplesets gemaakt die 64 of zelfs 128 gigabyte in beslag nemen wat ook weer afhankelijk is van de geluidskwaliteit die je wilt gebruiken en bijvoorbeeld hoeveel kanalen in gebruik zijn. De kwaliteit van geluid is in verschillende normen te laden 8bit, 16bit, 24bit of 32bit kwaliteit waarbij de 16bit versie de cd-kwaliteit benaderd en naarmate de bit-versie hoger wordt zal dat ook de bestandsgrootte groter laten zijn die je in het geheugen wilt laden.
De bouw van het systeem
Na het ontdekken van de mogelijkheid om een digitaal kerkorgel te bespelen via Hauptwerk zijn we op zoek naar de verschillende mogelijkheden op het gebied van aanschaf van een compleet ingericht en op zichzelf staand systeem bij een gerenomeerd merk die deze als kant en klaar systeem aanbieden of eventuele mogelijkheden om een hauptwerk systeem door middel van zelfbouw te ontwikkelen en te bouwen.
Eigenlijk zijn de mogelijkheden onbegrenst op het gebied van orgels die als kompleet systeem inclusief pc en geluidsinstallatie worden aangeboden, maar ook naar wens en inzicht laten bouwen tot het orgel die je als organist het liefst wilt bespelen met alle in's en out's er op en aan.
Denk hierbij aan bijvoorbeeld aan het aantal klavieren en welk type, registreren via scherm(en) of door middel van trek-registers en/of de hoveelheid setzers (voorkeuze knoppen) voor voorgeprogrammeerde registraties op het orgel. Ook zal de uitvoering klassiek of modern een belangrijke keuze zijn die bepaald hoe een orgel zal worden gebouwd.
Er zijn wel een aantal bedrijven die deze systemen aanbieden en verdere mogelijkheden hebben om deze ook naar wens te nog aan te passen of zelfs bouwen.
Voorbeelden zijn hiervan;
https://www.mixtuur.com/
https://virtual-organ.com/
ttps://www.sonarte.nl/
Magna etiam feugiat
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Morbi id ante sed ex pharetra lacinia sit amet vel massa. Donec facilisis laoreet nulla eu bibendum. Donec ut ex risus. Fusce lorem lectus, pharetra pretium massa et, hendrerit vestibulum odio lorem ipsum dolor sit amet.
Introductie
Het spelen op een groot orgel is voor veel (hobby) organisten een wens die niet erg vaak in vervulling kan gaan, veel van de kerkgemeeenschappen die een bekend en/of beroemd orgel in hun kerkgebouw hebben staan zijn zeer terughoudend met het toelaten van voor hun onbelende organisten op hun orgel.
Vaak doordat veel van de "hobby" organisten geen praktische ervaring hebben met een dergelijk orgel en daardoor de kans lopen om het instrument verkeerd te bedienen en daardoor schade aan kunnen brengen aan het orgel.
Daar is ook zeker wat voor te zeggen omdat vaak de kosten van een dergelijke reparatie erg hoog kunnen oplopen.
Doormiddel van het programma Hauptwerk kunnen deze organisten, van beginner tot professioneel, op beroemde orgels, van kleine tot hele grote, in hun eigen (thuis) omgeving bespelen.
Ze hoeven daarvoor niet eens naar de locatie waar het orgel te vinden is.
Buiten de risico's die het eventueel verkeerd handelen op een pijporgel met zich meebrengt zou dat op een Hauptwerk orgel bijna niet ter sprake zijn alleen dan wanneer er een digitaal probleem zou kunnen ontstaan door het verkeerd bedienen van het programma middels de vele mogelijkheden qua aansturing van midi signalen, geluidsverwerking, hardware connecties.
Bepalend is daarbij natuurlijk ook uit wat voor componenten dit Hauptwerk orgel is opgebouwd bijvoorbeeld eenvoudig een paar midi-keyboards op een laptop/pc aangesloten, gecombineerd met een simpele geluidsinstallatie of een heel orgelkast professioneel opgebouwd met officele midiboards, volledig pedaal, pistons en zwelpedalen of rollwalzer en een goed opgebouwd pc systeem gekoppeld met extern geluidskaart met heel lage responsetijd en dito geluidsinstallatie.
We maken onderscheid in een paar fysieke vormen van kerkorgels namelijk;
* mechanisch orgel met aangehangen pedaal
* mechanisch orgel met los pedaal
* pneumatisch orgel met aangehangen pedaal
* pneumatisch orgel met los pedaal
* Hybride orgel met pedaal (Combinatie van origineel orgel aangevuld met digitale uitbreiding)
* Digitaal systeem (waaronder b.v. Johannus, Content of Mixtuur) met o.a. Hauptwerk als basis.
In deze vormen zijn orgels naarmate aantal registers en de verdeling ervan zeer divers ingericht.
Kleine kerkorgels kunnen beginnen bij bijvoorbeeld 4 - 6 registers verdeeld over bijvoorbeeld 1 of 2 manualen en pedaal naar een zeer groot kerkorgel met bijvoorbeeld wel 60 registers verdeeld over meerdere manualen (5 -6) en daarbij een pedaal.
Ook verschillen de stemmingen van de orgels b.v. Neidhardt of Weckmeister 3, gelijkzwevend of ongelijkzwevend maken het ook nog eens dat er op verschillende manieren op het orgel moet worden gespeeld (akkoorden zullen anders klinken)
Kerkorgels kunnen in verschillende kastvormen gebouwd zijn die ook eens over 1 of meer ruimtes kan worden opgesteld. Uitvoeringen als modern en strak of de meer klassieke en uitbundige bouw zijn wellicht de meest bekende.
Als je een Hauptwerk systeem wil opbouwen zijn de volgende zaken die de basis vormen tot een kompleet orgel.
1. PC/LAPTOP min. I5 11600 of hoger
2. GEHEUGEN 8 GB of meer
3. Externe geluidskaart met latency niet hoger dan 256 ms (30 tot 128 ms is ideaal).
4. Goede geluidsinstallatie met luidsprekers die groot bereik in frequentie hebben. (30 Hz tot 22 kHz)
Aanbevolen een speakerset met subwoofer.
5. Speeltafel met min 2 manualen (midi)
6. Orgel pedaal midi gestuurd, recht of concaaf, 27 of 30 tonig.
7. Naar behoefte een aantal setzers (voorkeuze knoppen) en swellpedaal (pedalen)
Er bestaat de keus om een kant en klaar orgel aan te schaffen of de keus om een zelfbouw project te starten. Bij een zelfbouwproject is het wel raadzaam om enige vaardigheid te hebben wat betreft meubelbouw en electronica.
Soms kunnen mensen in hun omgeving ook nog iemand vinden die op een bepaald vlak de kennis en vaardigheiid hebben en mee kunnen bouwen aan het systeem.
Het is aan de degene die het orgel wil gaan bouwen wat hij voor resultaat wil zien. Soms kun je door middel van een combinatie van midikeyboards en bijvoorbeeld een los midi pedaal die het hart van het te samenstellen orgel zal zijn.
Een aanrader om eens door te nemen is een pagina op de website pcorgan.com waarin de verschillende eisen staan opgesomd voor de configuraties die je wilt bouwen.
Wat heb ik nodig voor Hauptwerk? (pcorgan.com)
Geschiedenis
Hauptwerk is een programma waarmee je op een pc allerlei instrumenten kunt bespelen d.m.v. midi en op basis van geluidsfragmenten de juiste toon en bijbehorend effect worden weergegeven. Met name kerkorgels en concertorgels zijn hierbij veel gebruikt.
Voordeel is dat je diverse orgels kunt "laden" en bespelen alsof je daadwerkelijk op het instrument speelt en de beleving, die daarbij hoort, ook ervaart.
De techniek die de met name de laatste jaren enorm is verbeterd geeft een potentiële muzikant het gevoel dat hij/zij alle orgels die hij of zij graag zou willen bespelen in zijn/haar thuissituatie en daarmee beter bereikbaar wordt.
Heel veel grote orgels zoals de Franse romantische- en de Duitse barok orgels zijn hiervan een voorbeeld.
De opname's van deze orgels komt tot stand door alle pijpen middels een geavanceerde opname techniek in aparte wav bestanden neer te zetten en deze weer te geven op het moment van het bespelen van de manualen die op het midi instrument zitten.
Voor dit programma heb je wel een pc nodig die enigzins in staat is om in een (zeer) kort tijdsbestek het geluid te reproduceren en als extra een groot werkgeheugen om alle geluidsbestanden (van alle pijpen) te kunnen laden (tussen de 8 en 128 Gb, afhankelijk van de grootte van het orgel en de geluidskwaliteit)
Ook de toepassing als uitbreiding op een bestaande (hybride) pijporgel is een steeds meer voorkomend iets. Door de speeltafel en pedaal te modificeren naar midi kunnen de standaard registers gewoon gebruikt worden maar kunnen ook de eventuele midi gestuurde registers aangesproken worden tegen een veel kleinere investering dan een mechanische uitbreiding van het orgel. Voor de meeste kerkgenootschappen is dit vaak een makkelijker te realiseren optie dan het orgel uitbreiden met stemmen en/of bijvoorbeeld een aangehangen pedaal naar seperaat spelen van het pedaal wat uiteindelijk meer mogelijkheden geeft met de te spelen stukken.